In het Financieele Dagblad: "In Dordrecht lukt het wel om scheepsbouw de stad uit te krijgen"

Achter het ruim opgezette, nieuwe kantoor van scheepsmotorenleverancier Dolderman is een balkon. Het kijkt uit op zes binnenvaartschepen die langs de steigers in aanbouw zijn in twee insteekhavens van de 2e Merwedehaven in Dordrecht. ‘Ik ben heel tevreden met onze verhuizing, want hier hebben we veel meer ruimte en kunnen we alles doen wat we willen’, zegt directeur André Hartemink. ‘Maar eigenlijk groeien we nu alweer uit ons jasje.’ Dolderman, dat scheepscasco’s niet alleen van motoren voorziet maar met onderaannemers ook verder afbouwt, is twee jaar geleden verhuisd van de kleine Kalkhaven in het centrum van Dordrecht naar een haven aan rand van de stad langs de Beneden-Merwede. De onderneming zat sinds 1956 op een smalle strook tussen de Kalkhaven en de Oude Maas, maar barstte daar uit zijn voegen en veroorzaakte overlast voor de omwonenden.

Rijk blokkeerde Amsterdamse woningbouwplannen

Het komt geregeld voor dat bedrijven in een woongebied zitten en dat bewoners daar last van hebben of dat ze woningbouwplannen in de weg zitten. Soms stappen die bedrijven zelf op of slaagt de gemeente erin ze weg te krijgen. Niet altijd lukt dat. In Zaandam is langs de Zaan veel ruimte vrijgekomen doordat bedrijven die daar soms al van oudsher zaten, vertrokken. Zaanstad wilde ook woningen bouwen in de Achtersluispolder langs het Noordzeekanaal, maar de gemeente bond in 2023 in na protesten van ondernemers. Amsterdam hoopte de woningnood te kunnen lenigen met nieuwbouw op het terrein van Damen Shiprepair, maar de provincie stak daar eind vorig jaar, op verzoek van het Rijk, een stokje voor.

Zoektocht duurde twintig jaar

In Dordrecht wilde Dolderman graag weg. ‘Wij hadden zelf ook het idee van dit gaat zo niet langer’, zegt Hartemink. ‘Er liepen daar 150 tot 200 werklieden bij ons rond en dat gaf alleen al met parkeren grote problemen.’ Eigenaar en ceo Ferry van Rijn, ‘een echte schapenkop’ (bijnaam voor een Dordtenaar), heeft lang gezocht naar een betere plek. ‘Het speelde al twintig jaar. Maar er waren geen locaties.’ De oplossing kwam zo’n zeven jaar geleden in zicht toen auto-importeur Pon het stuk grond aan de 2e Merwedehaven had gekocht waar Dolderman nu zit. Pon had het terrein, dat eerder van bouw- en baggerbedrijf Volker Stevin was, om willen bouwen tot een maritieme campus. Die plannen gingen niet door, waarna de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (ROM-D) zich over het braakliggende haventerrein ontfermde. Uiteindelijk kon Dolderman begin 2023 naar de lap grond langs de Beneden-Merwede verhuizen. Daarbij hielpen de gemeente Dordrecht en de provincie Zuid-Holland met elk een subsidie van €1,5 mln. Dolderman heeft nu 4 hectare, plus 2 hectare water, en dat is acht maal meer dan aan de Oude Maas in het stadscentrum. Om productiebedrijven die overlast veroorzaken of een gezondheids- of veiligheidsrisico zijn weg te krijgen, is het van belang om in de directe nabijheid ruimte te hebben. Productiemedewerkers zijn meestal niet bereid om lang onderweg te zijn naar de baas. Verffabrikant Touwen & Co. verkaste enkele jaren geleden met enkele tientallen medewerkers van een locatie aan de Zaan in Zaandam naar Zeewolde, maar dat was een uitzondering. ‘Ik woon zelf in Rotterdam, maar Dolderman daarnaartoe verhuizen was geen optie’, zegt Hartemink. De reisafstand wordt dan te groot. ‘Onze mensen gaan de Brienenoord niet over.’

Vergelijkbaar met Brainport qua innovatie

In de Drechtsteden is er nauwelijks ‘watergebonden’ ruimte voor nieuwe bedrijvigheid, zoals op zo veel plekken in Nederland, en daardoor duurde het zo lang voordat er een locatie voor Dolderman was gevonden. Volgens de Dordtse wethouder Maarten Burggraaf (VVD) is om aan alle vraag van bedrijven die aan een kade willen zitten te kunnen voldoen maar liefst 26 hectare nodig. De zeven gemeenten die samen de Drechtsteden vormen, zoeken naarstig naar die hectares. Zij omarmen de maritieme sector, die met 1200 bedrijven en €5,2 mrd jaaromzet de hoofdrol speelt in de regionale economie en de grootste is in zijn soort in Nederland. 

Benjamin Grefkens, ceo van scheepsbouwer Neptune Marine uit Hardinxveld-Giessendam, noemt het cluster ‘een ecosysteem dat uniek is in zijn soort in de wereld, vergelijkbaar met Brainport Eindhoven wat innovaties, werkgelegenheid en exportwaarde aangaat.’

Milieuvervuiling door auto’s en schepen

De regio heeft een economische oppepper hard nodig. Uit onderzoek van Rabobank bleek dat het oosten van Zuid-Holland tussen 2019 en 2024 tot de slechtst presterende regio’s van Nederland behoorde. Op de ranglijst met de economische prognoses voor dit jaar stond de regio opnieuw bijna onderaan. In maart stelde Rabobank dat de regio-Dordrecht dit jaar wel wat harder zal groeien dan het Nederlandse gemiddelde. Uit andere studies was al duidelijk dat de brede welvaart – de kwaliteit van het leven – in de regio met zo’n 300.000 inwoners achterblijft bij de rest van Nederland. Dat komt door de lagere inkomens, gezondheidsproblemen en de hoge concentraties fijnstof en stikstofdioxide door de ingesloten ligging tussen snelwegen en druk bevaren rivieren en kanalen. Naar Chemours, een achterbuur van Dolderman, loopt een strafrechtelijk onderzoek naar vervuiling van de leefomgeving met jarenlange pfas-lozingen.

‘Slim omgaan met de bedrijfsterreinen die je hebt’

De regio denkt de leefbaarheid te kunnen verbeteren met een reeks maatregelen, waarvan een sterker en innovatiever bedrijfsleven de belangrijkste is. ‘Het is toch vooral economische vooruitgang die brede welvaart brengt’, stelt Neptune-ceo Grefkens. Om zoveel mogelijk bedrijven een kans te geven, hebben de Drechtsteden met de provincie ROM-D opgezet. Die regionale ontwikkelingsmaatschappij heeft als taak het versterken van de regionale economie en het verbeteren en herstructureren van bedrijventerreinen. ‘Je moet slim omgaan met de bedrijfsterreinen die je hebt’, zegt wethouder Burggraaf. ‘Je moet het juiste bedrijf op de juiste plek zetten. We hebben met Dolderman laten zien dat we dat kunnen.’

Gebiedsontwikkeling samen oppakken

Hij zegt dat de Drechtsteden tot het inzicht kwamen dat zij beter gezamenlijk de gebiedsontwikkeling konden oppakken. Met ROM-D hebben zij volgens hem nu een instrument in handen waarop andere gemeenten jaloers zijn. ROM-D is de spil in de zoektocht naar de 26 hectare waar vraag naar is. ‘Er zijn in de regio nog veel plekken aan het water waar bedrijven zitten die dat water niet nodig hebben’, zegt Burggraaf. ‘Wij zijn bezig die te identificeren.’

Negen hectare in handen van de gemeente

Iets verderop aan de 2e Merwedehaven is op die wijze al 5 hectare vrijgekomen. Papierrecycler Peute zat daar sinds 1960, maar gebruikte het water niet. ‘Zij deden alles met vrachtwagens. Dat waren er wel tweehonderd per dag, waardoor het verkeer volledig vastliep.’ In 2022 verhuisde Peute met hulp van de regio naar Alblasserdam, waar het terrein van Nedstaal langs de Noord was vrijgekomen. Wie er op de vrijgekomen 5 hectare komt, die intussen door de gemeente zijn aangekocht om greep te hebben op de uitgifte, is nog niet duidelijk. Het moeten maritieme bedrijven zijn die ‘een heel goede toegevoegde waarde leveren aan het ecosysteem dat we in de regio al hebben’, zegt Burggraaf. ‘Ze moeten de kade gebruiken, innovatief zijn en nauw samenwerken met het onderwijs.’ Peute was een kwestie van doorschuiven. Aan de 3e Merwedehaven, op een steenworp afstand van de Biesbosch, heeft Dordrecht onlangs na lang onderhandelen met de provincie voor €9 mln de hand kunnen leggen op een terrein van 4 hectare waar al geen bedrijf meer zat. Er ligt wel nog een enorme afvalberg, maar die is afgedekt.

‘Verkaveling van bedrijfsterreinen’

Voor bedrijven die zich op deze 3e Merwedehaven willen vestigen, gelden dezelfde criteria, zegt programmamanager Niek de Wit van Smart Delta Drechtsteden, een samenwerking van overheid, onderwijs en bedrijfsleven. ‘Dat kunnen ook bedrijven zijn die op andere plekken in de regio zitten maar daar niet ideaal meer zitten en daar herontwikkelingsmogelijkheden bieden, net als bij Dolderman. Dat er bijvoorbeeld ruimte komt voor woningbouw. Die zijn er genoeg, en enkele hebben zich al gemeld’, aldus De Wit, die het over ‘een soort verkaveling van bedrijfsterreinen’ heeft.

Historische herenhuizen bij Drierivierenpunt

Waar Dolderman in het hart van Dordrecht was, is nog niet veel veranderd. De casco’s zijn weg, maar de bedrijfsgebouwen zijn er nog. Die worden vervangen door ‘een negental historische herenhuizen’, zegt Hartemink. Hijzelf blijft in Rotterdam wonen, maar zijn compagnon Van Rijn heeft zijn oog laten vallen op een van de nieuwe huizen. ‘Omdat het een hartstikke mooie locatie is’, zegt Hartemink. ‘Aan twee kanten heb je water en je kijkt uit op het Drierivierenpunt.’ Daar komen de Noord, Beneden-Merwede en de Oude Maas samen.

Bron: Financieele Dagblad

Aandacht in landelijke media

Onze regio verdient de aandacht van de landelijke en Europese politiek en andere belangrijke stakeholders. Daarom zet Smart Delta Drechtsteden zich in om de Drechtsteden regio met haar innovatieve high tech (maritieme) maakindustrie op de kaart zetten, onder andere via publiciteit in landelijke media. We zijn dan ook trots op dit artikel in het Financieele Dagblad als een zichtbaar resultaat van die inspanningen.